Dutch 'Niet,' 'Geen' and 'Wel'

'Niet'

2 is an adverb indicating a negative for a verb or an adjective: usually 'not' or often 'do not' in English.
'Geen'

is an adjective meaning 'zero quantity, it isn't there' - 'no' or 'not any' in English. (The negative answer 'No' is Nee

in Dutch.)
'Wel'

is the emphasized opposite of 'not'/'niet,' - stressing that something did occur or is happening, or that an adjective is valid. English has no straight equivalent of 'wel' but can express that meaning with 'to do.'

'Niet'		'Geen'		'Wel'

't Regent niet	It's not raining
Ik heb 't niet gedaan	I have not done it, I did not do it
Ik ben niet ziek 2 3	I am not sick
Er zijn geen bergen in Nederland	There are no mountains in Holland
Ik heb geen hoofdpijn	I do not have a headache
Heeft U bananen? - Nee	Do you have bananas? - No
Er zijn wel sinaasappels	(But) [there are] we do have oranges
Er zijn geen aardappels 2	There are no potatoes
Er is wel rijst 2 3	But there is rice, we do have rice
Ik heb het wel gedaan	I did do it

Niet - Not, Do Not

Ik heb die film niet gezien	I haven't seen that movie
Ik zal 't niet vergeten 2 3	I won't forget it
't Zal niet gemakkelijk zijn 2	It won't be easy
't Is niet eerlijk 2	It's not fair
't Is niet fout 2 3	It's not wrong
't Geeft niet 2 3	It doesn't matter, it's alright, never mind
Niet wanhopen! 2 3	Do not despair
Probeer niet te hoesten 2	Try not to cough
Dit stopcontact is niet geaard 2	This power outlet is not grounded
Dat was niet nodig 2	That was not necessary, you didn't have to do that

Niet storen 2	Do not disturb
niet echt 2 3 4	not really // not real
Verroer je niet!	Don't move! Freeze!
Vergeet je telefoonnummer niet	Don't forget (to write down) your telephone number
Geld maakt niet gelukkig 2	Money doesn't make (you) happy, money doesn't bring happiness
Ik begrijp niet wat je bedoelt 2	I don't understand what you mean
Omdat ik het niet begreep 2 3	Because I didn't understand (the idea)
Omdat ik het niet verstond 2	Because I didn't understand (what was said)
Ik weet 't niet 2	I don't know
Ik weet niet wat ik moet doen 2	I don't know what [I should do] to do
Dat had ik niet moeten zeggen 2	I should not have said that
Je proeft 't niet 2 3	You don't taste (notice the taste) it -or- you won't taste it
Nu ik niet meer rij(d) ... 2	Now that I do not drive anymore ...
't Is niet zo overtuigend 2	It's not very convincing
Ik hoorde 't signaal niet 2	I didn't hear the signal
Ik moet er niet aan denken 2	I don't want to think about it, I'd rather not think about it
Ik kan het niet verklaren 2	I can't explain (it) - I don't understand how it works
Hij hoefde zich niet te bewijzen	He didn't have to prove himself
Ik hou(d) niet van sport 2	I don't like sports
Hou(d) jij van opera? Ik niet	Do you like opera? I don't
Ik hou(d) er niet van 2 3	I don't like it
Prijzen gaan niet vaak omlaag	Prices do not often go down
't Zal niet meer gebeuren 2 3 4	It will not happen again
Ik wil niet naar Arnhem 2	I don't want (to go) to Arnhem

Niet zo goed	Not that good (possible answer to 'How are you?')
Niet veel mensen spreken Latijn	[Not many] Few people speak Latin
Hij eet niet veel	He doesn't eat much
Doe niet zo stoer!	[Don't act that bravely] - Don't pretend to be brave
't Is niet de moeite waard 2	It's not worth [the trouble] it (don't bother)
Is er niet meer geld? 2 3	Is there not more money? Is this all the money there is?
Heb je niet meer voorbeelden? 2	Don't you have more examples?
liever niet 2	rather not, I'd prefer not to
nog niet 2 3	not yet
niet leuk 2 3	not funny, not entertaining, unpleasant, bummer!
helemaal niet! 2 3	not at all!
niet-beklemtoonde E	unstressed E ('schwa')

Geen - No, Not A, Not Any - Zero Quantity

Er is geen bewijs 2 3	There is no proof
Er is geen reden waarom hij niet zou kunnen winnen	[There is no] I don't see any reason why he couldn't win

Er komt geen eind aan 2	There is no end to it (it goes on and on)
Er zijn geen tomaten 2	There are no tomatoes
Er is geen plaats voor 2 3	There is no room for it
Geen rozen zonder doornen	No roses without thorns (nice things come with problems)
Er waren in die tijd geen violen 2	There were no violins at the time
Er is geen reden tot paniek 2 3	There is no reason for (to?) panic
Ik heb geen honger 2 3 4	[I have no hunger] I'm not hungry
Ik heb hem in geen jaren gezien 2	[I have seen him in no years] I haven't seen him for years
Geen geld, geen Zwitsers 2	(saying) ['no money, no Swiss (mercenaries)'] - lack of money means no Swiss soldiers - some things won't happen without money
Geen woorden, maar daden! 2	[No words but actions] - We want action, not words

Keep in mind that adjectives for singular 'het'-words do not get an -E ending after 'geen' - >>

het lelijke eendje	the ugly duckling
een lelijk eendje	an ugly duckling
geen lelijk eendje 2	[no] not an ugly duckling

geen bijzondere reden 2 3 4	(for) no special reason
geen speciale reden 2 3 4 5	(for) no special reason
Geen groter genoegen	(There is) No greater pleasure
Er is geen enkel bewijs 2	There is not any proof, not a shred of evidence
't Heeft toch geen enkele zin 2 3	It [has] is no use (at all) anyway

Like in English, you can occasionally use either 'niet een' ('not a') or 'geen' ('no)

Is er geen betere oplossing? 2 3	Is there no better solution?
Is er niet een betere oplossing? 2 3	Is there not a better solution?

Is er niet een andere oplossing?	Is there not another solution?
Er is tot nog toe geen beter alternatief 2 3	There is up till now no better alternative

But 'niet een' is a bit unusual in Dutch, and translating 'not a' as 'niet een' often doesn't sound good. It is generally safer to translate 'not a' as 'geen.' Looking at my collection of examples I think Dutch only uses 'niet een' for adjectives or nouns with adjectives, but 'geen' is just as good there.

Ik heb vandaag geen hoofdpijn 2 3 4	I don't have a headache today
Hij heeft geen auto	He doesn't have (own) a car
Ik hoor geen verschil	I don't hear a (the?) difference
Geen zuchtje wind 2	Not a [sigh] breath of wind
't Is geen zuivere koffie 2 3 4	[It's not pure coffee] - There's something fishy about it
Maar dan is 't geen verrassing meer 2	But then it's not a surprise anymore
Er was geen tijd 2	There was no time (for it)
Rijk maar geen geld 2 3	Rich, but no money
Er is inderdaad geen goede vertaling 2	[There is indeed ...] You're right, there is no good translation
Ik heb er geen woorden voor 2 3	I have no words [for it]
Ik heb er geen antwoord op 2 3 4	I don't have an answer (or an adequate response) to it
Daar heb ik geen antwoord op 2 3	I don't have an answer (or an adequate response, solution) to that
Ik heb er geen vertrouwen in 2 3	'I'm not confident, I do not trust it, I don't think it's going to work or end well
Er was opeens geen geld meer 2 3	Suddenly, there was no money anymore
Er is geen goede reden voor 2 3	There is no good reason for it
't Heeft toch geen zin	It [has] is no use anyway
Ik ben geen vegetariër 2	I'm not a vegetarian
Ik ben niet een strikte vegetariër 2 3	I'm not a strict vegetarian (but 'geen' is alright too)
Ik ben nu geen held meer. Je weet niet hoe je de mensen nog eens nodig kunt hebben. 2	I am not a hero anymore. You never know how you'll need people someday. (Nescio ->>)

In English, 'not' is usually a negative for a verb, but occasionally it means 'zero quantity' like 'no,' and then it's also 'geen' in Dutch. Think of substandard English: "I had no breakfast, I have no time."

Ik wil geen brood 2 3	I don't want bread
Ik wil geen feest 2 3	I don't want a party
Ik hoef geen bonnetje 2	I don't need a (cash register) receipt
Ik heb geen ontbijt gehad 2	I didn't have breakfast
Ik wil geen vlees eten 2	I don't want to eat meat
Ik wil liever geen vlees eten 2 3	I'd rather not eat meat, I'd prefer not to eat meat
Ik heb er geen tijd voor 2 3	I don't have time for it
Ik heb er geen zin in 2 3	I don't feel like it, I don't want to do, eat/drink it
Heb je geen last van het lawaai? 2 3 4	Doesn't the noise bother you? ‑>>
Ik heb er geen last van 2 3	It doesn't bother me, I don't mind
Hij lust geen spruitjes 2	He doesn't like Brussels sprouts
We mochten geen foto's maken 2	We were not allowed to [make] take pictures
Doe geen domme dingen! 2 3	[Don't do stupid things!] - Don't do anything stupid!
Doe geen moeite	[Don't make an effort] - Don't bother, it's OK
Dat kan geen kwaad 2 3	['That does not do evil'] - That can't hurt (something worth trying)
Ik heb geen moment voor mezelf 2 3	I don't have a moment to myself
Er zijn speciale molentjes voor maar ik heb er geen 2	There are specialized 'little mills' for it but I don't have one (talking about kitchen gadgets like a Romano beans slicer)
Ik heb er geen 2 3	[Ihave none of them] - I don't have one (of them)

Ik spreek niet goed Nederlands 2	[I speak not-good Dutch] - I don't speak Dutch well
Ik spreek geen goed Nederlands	[I speak no good Dutch] - I don't speak Dutch well

Ik spreek geen Nederlands ... 2	I don't speak Dutch ...

Wel - Amplifier or 'Pragmatic Marker'

Dutch 'wel'

is often used to emphasize a positive or a denial when there seems to be some doubt or a negative is expected. English usually gives this meaning with 'to do.' 'Wel' can also be an untranslated pragmatic marker

... maar ik kan het wel verstaan 2 3	... but I do understand it

Ik heb 't gedaan 2	I have done it, I did it
Ik heb 't niet gedaan	I did not do it
Ik heb 't wel gedaan	I did do it

't Regent 2 3 4 't Regent niet 't Regent wel 2	It's raining It's not raining But it is raining, It does rain

Je kunt 't wel 2 3	You can do it (I have confidence in you)
Kan dat wel? 2 3 4	Can that be? (How is it possible?)
Het is wel waar	But is is true
't Gaat wel om 't geld 2	It is really about the money
Hebben jullie wel plezier?	Are you guys really enjoying yourself?
Jullie kunnen wel Nederlands praten 2 3	You guys can speak Dutch, it's alright
Ik wist 't wel 2	I knew it!
't Lijkt wel zomer	It looks (feels) like Summer (but it isn't Summer)
Ik ben wel oud, maar toch niet zò oud 2	I may be old, but I'm not that old
Dat is wel zo ... 2	You're right, it is like that ... (but: )
Ik doe 't wel 2 3 4	I'll do it, I'll take care of it
We zullen wel zien 2	We'll see
Er is altijd wel iets	There's always something (wrong)
Zou je dat nou wel doen? 2 3	Is it a good idea to do that?
Morgen zal 't wel beter zijn 2 3	Tomorrow it will be better, things will look up tomorrow